Jakie są formy zatrudnienia?

Kadry - specjalista Tipy.pl

Zatrudnienie w ramach przepisów kodeksu pracy odbywa się poprzez nawiązanie stosunku pracy między dwoma stronami: pracodawcą i pracownikiem. Zgodnie z kodeksem pracy, nawiązanie stosunku pracy rozumie się następująco: pracownik zobowiązuje się do wykonania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie na w/w warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.

W świetle kodeksu pracy:

• pracodawcą jest każda jednostka organizacyjna, która zatrudnia pracowników. Nie ma znaczenia czy jednostka ta posiada osobowość prawną, czy jej nie posiada. Pracodawcą jest także osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia pracowników. Można zatem powiedzieć, że każdy podmiot posiadający kompetencje do samodzielnego zatrudniania pracowników jest pracodawcą,


• pracownikiem jest każda osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Podstawowym sposobem nawiązywania stosunków pracy w ramach kodeksu pracy jest umowa o pracę. Jest to umowa zawarta pomiędzy dwiema stronami, tj. pracownikiem i pracodawcą. W ramach tej umowy pracownik jest zobowiązany wykonać na rzecz pracodawcy określoną w umowie pracę i co bardzo istotne, odbywa się to pod kierownictwem pracodawcy oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym. Pracodawca natomiast zobowiązany jest do wypłacenia pracownikowi określonego w umowie wynagrodzenia.

Podpisując umowę o pracę strony określają w niej:

• rodzaj umowy o pracę (np. na okres próbny, czas określony, czas nieokreślony)


• rodzaj pracy (przez podanie stanowiska, funkcji pracownika lub określenie czynności, które powinien wykonywać pracownik)


• miejsce wykonywania pracy (może być określone jako siedziba pracodawcy, ruchome miejsce pracy lub określony obszar np. Rzeszów)


• wynagrodzenie za pracę (w tym wysokość wynagrodzenia zasadniczego oraz pozostałych składników wynagrodzenia, np. dodatku stażowego, premii)


• wymiar czasu pracy (np. pełny etat, ½ etatu itp.)


• termin rozpoczęcia pracy (jeżeli nie jest określony, umowa o pracę nawiązuje się z datą jej zawarcia).

Zawierając umowę o pracę pracownik ma gwarancję stałego wynagrodzenia za pracę, prawo do urlopu i innych świadczeń przewidzianych przez prawo pracy.

Umowa zlecenie

Jest umową starannego działania, tzn. pracujący na podstawie umowy zlecenie nie odpowiada za ostateczny efekt swojej pracy, ale za rzetelne i prawidłowe jej wykonanie. Na podstawie umowy zlecenia przyjmujący zlecenie (zleceniobiorca) zobowiązuje się do wykonania na rzecz zleceniodawcy określonej czynności prawnej (zazwyczaj określonej usługi). Zleceniodawca określa w umowie czynności będące przedmiotem umowy, sposób wykonania tych czynności, termin oraz sposób płatności.

Umowa zlecenie może być płatna lub bezpłatna. W razie odpłatnego zlecenia moment wypłaty wynagrodzenia może być ustalony w umowie, np. z chwilą wykonania zlecenia lub określonej części zlecenia. Zleceniobiorca może wykonywać swoją pracę samodzielnie lub z pomocą innych osób. O powierzeniu wykonania zlecenia osobie trzeciej powinien on niezwłocznie powiadomić Zleceniodawcę. Jeżeli tego nie zrobi, odpowiada za prawidłowe wykonanie zlecenia nawet po jego przekazaniu następcy.

Umowa zlecenie może być w każdej chwili wypowiedziana przez każdą ze stron. Jeżeli umowę wypowiada zleceniodawca, to powinien pokryć zleceniobiorcy poniesione wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zadania. Jeżeli to zleceniobiorca wypowiedział umowę bez ważnego powodu, to może liczyć się z żądaniem naprawienia szkody wniesionym przez zleceniodawcę.

Zleceniobiorca nie jest pracownikiem w rozumieniu kodeksu pracy. Odpowiada całym swoim majątkiem za ewentualne szkody wyrządzone zleceniodawcy.

Jest umową konkretnego rezultatu. Ważny jest rezultat działania osoby przyjmującej zamówienie na wykonanie określonego dzieła. Przez umowę o dzieło wykonawca zobowiązuje się do wykonania konkretnego dzieła, a zamawiający do zapłaty zań wynagrodzenia. Dzieło jako efekt pracy może być materialne (budowla, obraz) lub niematerialne (program komputerowy, sporządzenie bilansu). Wykonawca może sam ustalać sposób wykonania pracy oraz czas i miejsce jej wykonania.

Umowa o dzieło jest umową odpłatną. Strony nie mogą umówić się na wykonanie umowy bez wynagrodzenia.

Wykonawca umowy o dzieło nie jest pracownikiem w rozumieniu kodeksu pracy. W razie wyrządzenia szkody zamawiającemu, czy osobie trzeciej, odpowiada całym swoim majątkiem.

Należy do umów niezdefiniowanych w kodeksie cywilnym, tzw. umów nienazwanych. Zarządca – menadżer, który nie nabywa praw pracowniczych, jest wynagradzany przez kierowaną przez niego firmę stosownie do zakresu zadań oraz osiąganych wyników ekonomicznych.

Jest obecnie z jedną z bardziej rozpowszechnionych na rynku pracy form zatrudnienia pracowników. Pracodawcom daje ona możliwość znacznego zredukowania kosztów pracy (np. z tytułu opłat ponoszonych w związku z wynajem i korzystaniem z lokalu biurowego). Pracownikom natomiast umożliwia pracę zawodową bez konieczności wychodzenia z domu. Telepraca jest formą pracy zdalnej, wykonywanej na odległość z wykorzystaniem technik informatycznych (komputer, telefon).

Telepraca może być wykonywana w ramach form zatrudnienia przewidzianych w kodeksie pracy lub na zasadzie stosunków cywilnoprawnych (umowy zlecenia, umowy o dzieło).

Samozatrudnienie może przybierać różne formy. Może polegać na:

• założeniu własnej firmy (działalność gospodarcza) i świadczeniu usług na rzecz podmiotu zatrudniającego (byłego pracodawcy) na innych warunkach, niż wynika to z kodeksu pracy,


• założeniu własnej firmy zatrudniającej pracowników,


• wykonywaniu tzw. wolnego zawodu i pracowaniu na rzecz kilku zleceniodawców.